Το 2021 γιορτάστηκαν τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Ιάκωβου Καμπανέλλη. Γεννημένος τον Δεκέμβριο του 1921 στο νησί της Νάξου, ο Καμπανέλλης θεωρείται μια από τις πιο σημαντικές παρουσίες στο ελληνικό θέατρο και στα ελληνικά γράμματα. Πεθαίνει στις 29 Μαρτίου 2011, σε ηλικία 89 ετών στην Αθήνα, έχοντας αφήσει πίσω του ένα σημαντικότατο έργο, που για πολλούς διαμόρφωσε τη σύγχρονη ελληνική θεατρική σκηνή.
Η ζωή του διακόπτεται, με τον τραγικότερο τρόπο το 1942, όταν συλλαμβάνεται και οδηγείται σε ηλικία 21 ετών, στο γερμανικό στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαουτχάουζεν. Δεν ήταν ούτε Εβραίος, ούτε αναρχικός, ούτε δηλωμένος κομμουνιστής, ήταν απλά ένας ταξιδιώτης. Ταξίδευε με κάποιον φίλο του στην Ευρώπη, με τελικό προορισμό την Ελβετία. Φτάνοντας στη Βιέννη, προμηθεύτηκαν πλαστά διαβατήρια. Συνελήφθησαν στο Ίνσμπρουκ και οδηγήθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης, όπου και παρέμειναν για δυόμιση χρόνια.
Ο Καμπανέλλης κατέγραψε απόλυτη φρίκη του Ολοκαυτώματος στο συγκλονιστικό του βιβλίο Μάουτχάουζεν, το οποίο κυκλοφόρησε το 1961. “ Ίσως αυτό ήταν το δικό μου κίνητρο: να μιλήσω στους πολλούς. Και αυτό νομίζω ότι θα πρέπει να διαμορφώθηκε μέσα στο στρατόπεδο. Η ομαδικότητα που υπήρχε εκεί καθόρισε οπωσδήποτε τον τρόπο που έγραψα”. Η εμπειρία του αυτή ήταν απόλυτα καθοριστική για κάθε επόμενη κίνησή του.
Επιστρέφοντας στην Αθήνα το χειμώνα του 1945-46 παρακολουθεί παραστάσεις του Θεάτρου Τέχνης και μαγεύεται από την υποκριτική. Προσπαθεί να γίνει δεκτός σε διάφορες σχολές, όμως η έλλειψη απολυτηρίου λυκείου τον οδηγεί σε συνεχείς απορρίψεις. Αποφασίζει να αφοσιωθεί στο γράψιμο και να μπει στους θεατρικούς κύκλους ως συγγραφέας και όχι ως ηθοποιός.
Έως το 1954, προτείνει συνεχώς έργα του στο Εθνικό Θέατρο, τα οποία όμως απορρίπτονται. Παράλληλα εργάζεται στο ραδιόφωνο της ΕΙΡ και διασκευάζει μεγάλα θεατρικά έργα του ξένου ρεπερτορίου. Το 1954 γνωρίζεται με την Μελίτα Μερκούρη και γράφει για εκείνη το έργο “Στέλλα με τα κόκκινα γάντια”, το οποίο ανεβαίνει στο θέατρο Ρεξ και αργότερα μεταφέρεται στη μεγάλη οθόνη, σε σκηνοθεσία Μιχάλη Κακογιάννη, με τεράστια επιτυχία. Το γεγονός αυτό αποτελεί την αφετηρία.
Συνεργάζεται με τον Κάρολο Κουν για πολλά χρόνια σε πολλές παραγωγές. Την εποχή εκείνη ανεβαίνουν τα έργα “Ο Δράκος”, “Αυτός και το παντελόνι του” και πολλά ακόμη. Αργότερα, παρά την μεγάλη επιτυχία που είχε γνωρίσει, με την έλευση της δικτατορίας, λογοκρίνεται κάθε έργο του και περιορίζεται εκτός θεατρικών σκηνών έως και το 1969. Με τεράστια προσπάθεια και συγκαλυμμένη σάτιρα, καταφέρνει το 1973 να ανεβάσει το έργο “Το μεγάλο μας Τσίρκο”, με πρωταγωνιστές την Τζένη Καρέζη και τον Κώστα Καζάκο. Παρόλες τις προσπάθειες για συγκάλυψη, το έργο διακόπτεται από την Αστυνομία.
Με την πτώση της δικτατορίας, ο Καμπανέλλης επανέρχεται και συμμετέχει σε αρκετές πετυχημένες παραγωγές. Το 1981, αναλαμβάνει τη διεύθυνση του εθνικού ραδιοφώνου της ΕΡΤ και την Υποδιεύθυνση της Εθνικής Τηλεόρασης. Το 1989 ανεβαίνει στο Εθνικό Θέατρο το έργο του “Αόρατος Θίασος” και στο Ηρώδειο η παράσταση “Οδυσσέας”.
Τα τελευταία χρόνια της ζωής του ο Καμπανέλλης τιμήθηκε με τις ύψιστες διακρίσεις στη χώρα μας για τη ζωή και το έργο του. Η ασταμάτητη παραγωγή του, σε συνδυασμό με την επαναστατική του προσωπικότητα, το σθένος και η σημασία του λόγου του, τον έχουν τοποθετήσει στην κορυφή εδώ και πολλές δεκαετίες.
“Εύχομαι να ζήσετε ωραία, να τραγουδάτε και, αντί άλλες ασχολίες που σε πάνε σε δρόμο με κακίες, που βγάζουν τα ένστικτά μας, που δεν είναι καλά, τα κακά ένστικτα, ξέρετε τι θα πει ένστικτα, θα σας πηγαίνουν στον δρόμο που είναι δημιουργικός και καλός… Ο πολιτισμός πρέπει να ’ναι η ζωή του ανθρώπου απάνω στη γη. Να λέμε: “Γεννήθηκε για να ζει ωραία”
Βρείτε τα έργα του εδώ.