Τα Ελευσίνια Μυστήρια, αφιερωμένα στην Δήμητρα και τον Διόνυσο, είναι θεουργία παραδεδομένη από την ίδια την Δήμητρα στους ανθρώπους, η οποία τους απεκάλυπτε την πορεία (πρόοδο) του νού, που αποτελεί την ουσία της ψυχής στην ύλη, την παραμονή του εκεί σε ένα κύκλο ενσαρκώσεων εναλλαγής ζωής και θανάτου (μονή) και την εν τέλει επιστροφή του στην Αρχή, από την οποία εκπορεύεται (επιστροφή), που συνεπάγεται την θέωση του ανθρώπου και την αθανατοποίηση της ψυχής. Στις άγιες τελετές της Ελευσίνας, οι μύστες γίνονταν «τετελεσμένοι», βιώνοντας την υπέρβαση του θανάτου. Ο Διόνυσος-Ίακχος, ο αρχηγέτης των Μυστηρίων, εφορεύει σ’ αυτήν την εκθεωτική πορεία της ψυχής, που κατέρχεται στον Άδη-κόσμο μας (Περσεφόνη) και επιμελείται την ουσία της (Κόρη)? και όποιος μυείται στα Μυστήριά του, όπως λέει ο Πίνδαρος, γνωρίζει το τέλος του βίου-θάνατο και την αρχή της ζωής, του Δίιου δώρου: «οίδε μεν βίου τελευτάν, οίδεν δε διόσδοτον αρχάν», που δεσμευόταν να μην αποκαλύψει επί ποινή θανάτου. Τα Μυστήρια είχαν μία ηθικοπλαστική διάσταση και έκαναν τους μυούμενους σ’ αυτά ενάρετους και καλύτερους από κάθε άποψη: «κατά παν βελτίονας εαυτών». Σ’ αυτό το βιβλίο δίνεται ετυμολογική ερμηνεία κωδικών ονομάτων, λέξεων και φράσεων, όπως των λεγομένων της εποπτείας, του δεύτερου βαθμού μύησης, σε μια προσπάθεια φιλοσοφικής προσέγγισης των διεργασιών της φύσης, που παραλληλίζονται με αυτές της ψυχής. Η όλη πορεία της Ιεράς Οδού και οι σημαντικές στάσεις της πομπής του Ιάκχου αντιστοιχίζονται με την οντική πορεία της ψυχής στην ύλη. Θίγονται επίσης θέματα όπως ο θρήνος και το γέλιο των Θεών, ο χαλκός ως μέταλλο των δαιμόνων, τα ιερά σύμβολα του στάχυος και της παπαρούνας και ο μυστηριακός συμβολισμός τους και τα φίδια του δρακοντότροχου άρματος της Δήμητρας, που δίνει στον Τριπτόλεμο και το πως αποτυπώνουν τις τελευταίες θεωρίες της Κβαντικής Φυσικής για τον ηλεκτρομαγνητισμό και την δημιουργία μάζας. Το Ιερό της Ελευσίνας σίγησε με την επέλαση της νέας θρησκείας και, όπως είχε πεί ο Νεστόριος, ο τελευταίος Ευμολπίδης Ιεροφάντης, αυτή ήταν «η αρχή της μεγάλης πνευματικής νύχτας της ανθρωπότητας», γιατί «όλβιος, ος ταδ’ όπωπεν επιχθονίων ανθρώπων ος δ’ ατελής ιερών ος τ’ άμμορος, ούποθ’ ομοίων ίσαν έχει φθίμενός περ υπό ζόφω ηερόεντι.» (Ομηρικός Ύμνος εις Δήμητραν, στ. 480-482) «Όλβιος όποιος από τους ανθρώπους πάνω στην γη τα έχει δεί αυτά, ο αμύητος, όμως, στα ιερά και ο αμέτοχος δεν έχει όμοια μοίρα, και χάνεται κάτω από τα ομιχλώδη και μουχλιασμένα σκοτάδια».