O δεύτερος τόμος αυτού του πονήματος προορίζεται να καλύψει τις εξελίξεις στο χώρο της Εγγύς Ανατολής όταν είχε ξεθωριάσει το μεγαλείο των πρώτων χρόνων του Ισλάμ και επέλθει εμφιλοχώρηση αμφισβητήσεων, διάσπαση, χαλάρωση σε θεολογικά ζητήματα και μεταβολή ταυτότητας των αφεντικών στο Μουσουλμανικό τόξο. Σελτζούκοι Τούρκοι επικρατούν στην ανατολική παρειά του άλλοτε πανίσχυρου Αββασιδικού χαλιφάτου ελέγχοντας τη Βαγδάτη και στη συνέχεια πιέζοντας τους Βυζαντινούς στην Ανατολία, ενώ ένα μείγμα από Άραβες και Βέρβερους έχει κυριαρχήσει στο δυτικό του άκρο με επικεφαλής τους Φατιμίδες.

Αυτοί, Σιίτες Ισμαηλίτες με προπύργιο την Αίγυπτο, διεκδικούν την πρωτοκαθεδρία στον κόσμο του Ισλάμ, δίχως όμως επιτυχία γιατί σύντομα βρίσκονται στην ανάγκη να αντιπαλέψουν με την προέλαση των Σελτζούκων και το ξαφνικό ενδιαφέρον της Ευρώπης για επαναφορά των Αγίων Τόπων σε Χριστιανικό έλεγχο.

Από τα τέλη του ενδέκατου μέχρι τα μέσα του δέκατου τρίτου αιώνα το μεγαλύτερο μέρος της Εγγύς Ανατολής αποτελεί είτε θέατρο ενδομουσουλμανικού ανταγωνισμού είτε συγκρούσεων Βυζαντινών και Σταυροφόρων με τους Σελτζούκους και τους Αγιουβίδες του σπουδαίου Σαλαδίνου. Αυτές οι αντιπαραθέσεις εξαφανίζουν τους Φατιμίδες και φέρνουν απρόσμενα στο προσκήνιο τους Μαμελούκους, ικανούς όχι μόνο να αποτελέσουν ανάχωμα στην επέλαση των Μογγόλων – οι οποίοι στο μεταξύ έχουν καταλύσει το Αββασιδικό χαλιφάτο, διαλύσει το κράτος των Νιζαριτών του Alamut και σχεδόν εξαφανίσει τους Σελτζούκους σε Ασία και Ανατολία – αλλά και να απομακρύνουν οριστικά από τη γη της Παλαιστίνης τα Σταυροφορικά κατάλοιπα.

Παράλληλα, από τις αρχές του δέκατου αιώνα Ομμεΰάδες Άραβες έχουν ιδρύσει στην ήδη Ισλαμική Ιβηρική ένα ακόμα χαλιφάτο, εκείνο της Κόρδοβας με ζωή εκατό περίπου χρόνων, ενώ στη συνέχεια Βερβερικά και Μαυριτανικά φύλα της βόρειας Αφρικής προωθούνται στον ίδιο χώρο και αποδύονται σε σκληρό αγώνα με το Χριστιανικό στοιχείο του Ισπανικού βορρά. Αυτό συνεχώς ανακάμπτει και ολοκληρώνει τη λεγόμενη reconquista, λίγα χρόνια αφότου οι εξελίξεις έχουν πάρει εντελώς αντίστροφη πορεία στο ανατολικό άκρο της Ευρώπης με την κατάλυση των υπολειμμάτων της άλλοτε κραταιής Βυζαντινής αυτοκρατορίας από τους Οθωμανούς του Μωάμεθ του Πορθητή. Τα γεγονότα επτά περίπου εκατονταετιών στην Andalus θα αποτελέσουν αντικείμενο μελέτης σε ένα ακόμα τόμο που σύντομα θα ολοκληρώσει τούτη την προσπάθεια.