Η μάχη στις Θερμοπύλες ήταν η επιτομή των Ελληνοπερσικών πολέμων. Στα τέλη του 480 π.Χ. μια μικρή ελληνική δύναμη, με αρχηγό το βασιλιά της Σπάρτης Λεωνίδα και επικεφαλής ένα εκλεκτό σώμα από ειδικά επιλεγμένους υπερασπιστές Σπαρτιάτες, αντιστάθηκε σε έναν τεράστιο αυτοκρατορικό περσικό στρατό εισβολέων, υπό την προσωπική αρχιστρατηγία του Ξέρξη, του Μεγάλου Βασιλιά της Περσίας.
Υπακοή και ελευθερία, αυτοκτονική αυτοθυσία? Οι Θερμοπύλες είναι ένας τόπος μαρτυρίας, ο οποίος αποπνέει τις παράδοξες πολιτισμικές αξίες των Σπαρτιατών, που έκαναν τον Ξέρξη να απορεί για εκείνους τους τρομερούς πολεμιστές, που χτένιζαν τα μαλλιά τους, καθώς ετοιμάζονταν να δεχτούν έναν ωραίο θάνατο...
Έκτοτε, οι Θερμοπύλες αποτελούν το κύριο συστατικό του σπαρτιατικού μύθου. Θεωρήθηκε σε όλη τη δυτική πολιτισμική παράδοση ένα συμβολικό κατόρθωμα των ιδιόρρυθμων ελληνικών χαρακτηριστικών που συνθέτουν τη δικαιολογημένη αφοσίωση και αυτοθυσία στο όνομα μιας υψηλότερης συλλογικής υπόθεσης, της ελευθερίας. Η ελευθερία εκείνη αποτέλεσε την προϋπόθεση για το πολιτισμικό επίτευγμα της δυτικής κουλτούρας και της πολιτικής παράδοσης, της οποίας η Σπάρτη αποτέλεσε και αποτελεί το πρωταρχικό παράδειγμα.

Το αρχαίο ιδανικό, συμπυκνωμένο στο μύθο των Θερμοπυλών, εξακολουθεί και αντηχεί σήμερα: είναι η ιδέα ότι υπάρχουν κάποιες αξίες για τις οποίες αξίζει να πεθάνει αλλά και να ζήσει κανείς?
«Νομίζω ότι δεν υπάρχει καμιά παραδοξότητα ή ειρωνεία όταν ο Γουίλιαμ Γκόλντινγκ, μελλοντικός νομπελίστας της λογοτεχνίας, έγραψε το 1965 ύστερα από μια επίσκεψη στις Θερμοπύλες: ?Κάτι από τον Λεωνίδα ενυπάρχει στο ότι μπορώ να πάω όπου μου αρέσει και να γράψω ό,τι μου αρέσει. Συνέβαλε στο να είμαστε εμείς ελεύθεροι?».