Η ΟΔΥΣΕΙΑ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ

«Πρέπει να φροντίσω το κορμί μου, αλλιώς αυτό το έργο θα με ρίξει καταγής», έγραψε για την ΟΔΥΣΕΙΑ του των 33.333 στίχων ο Νίκος Καζαντζάκης. Αυτό το έργο ζωής τού οικουμενικού μας συγγραφέα (15.000 ώρες, τουλάχιστον, αφιέρωσε στις επτά γραφές της) «ανασταίνεται» τώρα ακριβώς όπως πρωτοεξεδόθη το 1938, χάρη στην πρώτη ομοιότυπη τού 1938 έκδοσή του από τον Εκδότη μας και θετό γιο τής Ελένης Ν. Καζαντζάκη Δρα Πάτροκλο Σταύρου.

Η έκδοση του 1938 έγινε σε 301 αντίτυπα, 24 με ένα γράμμα τού αλφαβήτου στο καθένα (Α-Ω) και άλλα 277 με αρίθμηση (1-277). Όλα τα αντίτυπα υπεγράφησαν τότε από τον ποιητή. Η συλλεκτική ομοιότυπη έκδοσή μας, την οποία παρουσιάσαμε επισήμως στο Μουσείο Μπενάκη στις 22.2.2006, κυκλοφορεί σε 3.000 –σφραγισμένα, αριθμημένα και υπογεγραμμένα από τον Εκδότη-Επιμελητή– αντίτυπα. Μαζί της, κυκλοφορεί ως ένθετο, επίσης ομοιότυπο, το δεκασέλιδο ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΟΔΥΣΕΙΑΣ, που κατάρτισε ο ίδιος ο Νίκος Καζαντζάκης. Στο τέλος τού Έργου προσθέσαμε ΕΠΙΜΕΤΡΟ, με σχετικά χειρόγραφα (Ιστορικό γραφής τής ΟΔΥΣΕΙΑΣ, Περίληψή της και 12 στίχοι τού Προλόγου της, από την γ΄ γραφή) του ποιητή, ο οποίος έκανε επτά γραφές τής ΟΔΥΣΕΙΑΣ μέχρι να καταλήξει στην τελική μορφή της.

Το βιβλίο έχει μεγάλες διαστάσεις (περίπου 35,5 cm × 25,5 cm, ζυγίζει 4,6 kg) και σκληρό πανόδετο εξώφυλλο και είναι τοποθετημένο σε, επίσης πανόδετο (ιδίου με το εξώφυλλο χρώματος και υλικού) κουτί-θήκη. Πρόκειται για πολυτελή έκδοση, που χαρακτηρίστηκε ως «συλλεκτικό αριστούργημα τυπογραφικής τέχνης», όπως αρμόζει σ’ αυτό που ονομάστηκε «το μεγαλύτερο έπος τής λευκής φυλής» (ΤΑ ΝΕΑ Σαββατοκύριακο, 23-24.9.2008, σελ. 16: «Ποιος φοβάται τις λέξεις», του Κώστα Γεωργουσόπουλου).

Επειδή ο Νίκος Καζαντζάκης –σε συνεργασία με τον Ι. Κακριδή– μετέφρασε την Οδύσσεια και την Ιλιάδα τού Ομήρου, μερικοί συγχέουν τη μετάφραση του ομηρικού έπους με την ΟΔΥΣΕΙΑ του Νίκου Καζαντζάκη, η οποία είναι εντελώς πρωτότυπο έργο, διαφορετικό και ανεξάρτητο από τη μετάφραση της Οδύσσειας τού Ομήρου. Η ΟΔΥΣΕΙΑ του Νίκου Καζαντζάκη αφηγείται τις περιπέτειες και τα ταξίδια του Οδυσσέα αφ’ ότου επέστρεψε στην Ιθάκη, και μετά έφυγε ξανά, μέχρι τον θάνατό του στον Νότιο Παγωμένο Ωκεανό.

«Οι ήρωες είναι γιοι τού Ολύμπου. Και οι άνθρωποι, κατά τη διάρκεια της ζωής τους ως ανθρώπων, προσπαθούν να ζήσουν μοιάζοντας στους ήρωες. Έτσι γεννήθηκε αυτή η ηρωική Ελλάδα, στην ιστορία που υφαίνεται από ομηρικούς αγώνες.

Τριάντα αιώνες μετά τον Όμηρο, ο Καζαντζάκης, ένας Έλληνας, σύγχρονός μας, ξαναπιάνει το αρχαίο θέμα τού Οδυσσέα και μας δίνει ένα από τα έργα-κλειδιά τής λογοτεχνίας τού αιώνα μας. »

Η Οδύσεια του Καζαντζάκη είναι ένας ύμνος στο μεγαλείο τού ανθρώπου. Στο εύθραυστο μεγαλείο τού ανθρώπου. Δεν υπάρχει σημείο στην ανθρώπινη ευτυχία, που να μην κρύβει κάποια λύπη. Ο πολιτισμός αυξάνει τις απειλές που “πλακώνουν” τα απόλυτα συναισθήματα. Ο κατά Καζαντζάκην Οδυσσέας τοποθετείται στην εποχή τού Ομήρου. Υποφέρει, υπομένει, ενεργεί στην εποχή τού Καζαντζάκη. Αυτή η εποχή, το ξέραμε, είναι η εποχή τής κριτικής που ανάγεται σε δόγμα, της ανάλυσης που θεωρείται ως τέχνη, της παγερής λογικής που την επιθυμούμε σαν προαπαιτούμενο.

«Ο Καζαντζάκης ήρθε. Ξέρουμε τώρα ότι η εποχή μας μπορεί να είναι επίσης η εποχή τού λυρισμού. Και τι λυρισμού!»

(Alain Decaux, στη γαλλική έκδοση Nikos Kazantzaki, L’Odysée, Plon, Paris 1971.)