Ο άνωθεν κατευθυνόμενος ρατσισμός βέβαια είχε περιορισθεί, κατά τις τελευταίες δεκαετίες, λόγω μιας συνταγματικής αποφόρτισης και συνάμα είχε υποστεί μια ορισμένη μεταλλαγή. Σ' αυτό έπαιξε ρόλο η γενικευμένη αντίθεση προς τις ναζιστικές θηριωδίες, η απόπειρα απώθησης του «Ολοκαυτώματος» και η ευρεία θέσπιση μέτρων για την κατοχύρωση των «ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Γι' αυτό γίνεται λόγος για «νεορατσισμό», μια και έθεσε σε δεύτερη μοίρα τη «φυλή» για να προτάξει τις πολιτιστικές διαφορές εθνικών ή εθνοτικών ομάδων που από ιστορικό δημιούργημα αντιμετωπίζονται ως η δεύτερη «φύση» τους. Διαφορές λογουχάρη γλωσσών, εθίμων, θρησκειών, νοοτροπιών κ.λπ. αποτέλεσαν το εφαλτήριο εκρατσισμού του «δικαιώματος στη διαφορά» και επομένως το προπύργιο της διαφύλαξης των «ταυτοτήτων».
Ο εκ των κάτω φιλτραρισμένος ρατσισμός είναι αείζωος. Και τούτο γιατί διακινείται στο πεδίο των πιεστικών καθημερινών αναγκών επιβίωσης και συμβίωσης. Έχει βέβαια ένα ημι-θεσμικό υπόβαθρο και εξακτινώνεται στο σύνολο των διακρίσεων που ενυπάρχουν στη δουλειά, στη στέγαση, στην εκπαίδευση, στην περίθαλψη, στην ασφάλιση. Με δυο λόγια, ό,τι συγκροτεί το αδιαπέραστο πλέγμα των κοινωνικών ανισοτήτων και της ομότροπης καταπίεσης.
Έτσι, «φυλή» και «πολιτισμός» μέσα από όλες τις μορφές αντιμεταχώρησης και αναγωγής τους αντίστοιχα στο σύνολο του «λαού», με όσα αυταρχικά μέτρα τούτο συνεπάγεται, περιβάλλουν και νομιμοποιούν τους όρους παραγωγής και αναπαραγωγής της υπάρχουσας ταξικής και ετερόνομης κοινωνίας. Κάθε μορφή ταξινόμησης, που φαίνεται να εξαιρεί προς τα «πάνω» τους εξουσιαστές και προς τα «κάτω» να συνωθεί τους εξουσιαζόμενους, προσδιορίζει κοινωνικά κάθε λογής ρατσισμό, «παλαιότερο» και «σύγχρονο».